Inclusief Publiceren

Hoe maak je jouw boek toegankelijk voor iedereen?

Je hebt een boek geschreven, of je bent er druk mee bezig. Je denkt aan een mooie kaft, een aantrekkelijke titel, een fijne leesstructuur. Maar… heb je al nagedacht of jouw boek ook toegankelijk is voor iedereen?

In deze uitgebreide blog duiken we diep in het onderwerp inclusief publiceren. Wat betekent het precies? Waarom is het belangrijk? En vooral: hoe kun jij als schrijver, vormgever of uitgever zorgen dat jouw boek toegankelijk is voor een grotere groep lezers – ook voor mensen met een beperking?

In samenwerking met de inzichten uit de Self Publishing Podcast leggen we het stap voor stap aan je uit.

Wat is inclusief publiceren?

Inclusief publiceren betekent dat je boeken en andere publicaties op zo’n manier maakt dat iedereen ze kan gebruiken en begrijpen – ook mensen met een beperking of leesuitdaging.

Denk bijvoorbeeld aan:

• Mensen die blind of slechtziend zijn
• Mensen met kleurenblindheid of contrastproblemen
• Mensen met dyslexie
• Mensen met autisme
• Ouderen die moeite hebben met kleine letters

In Nederland alleen al hebben meer dan 2 miljoen mensen een beperking. Dat is dus een gigantische groep die je met een paar slimme aanpassingen ook kunt bereiken!

Waarom is dit zo belangrijk?

Zoals mooi verwoord op de website inclusiefpubliceren.nl:

“Voor mensen zonder beperking maakt toegankelijkheid dingen makkelijker. Voor mensen met een beperking maakt het dingen mogelijk.”

Inclusiviteit gaat dus niet over luxe of extraatjes, maar over gelijke toegang tot jouw verhaal, boodschap of kennis.

Wat zijn praktische stappen om je boek inclusief te maken?

Er zijn verrassend veel kleine aanpassingen die een groot verschil kunnen maken.

1. Luister naar je doelgroep

Heb je een visueel beperkte lezer in je omgeving? Vraag diegene eens om je tekst of opmaak te beoordelen. Laat ze vertellen waar ze tegenaan lopen.
Bijvoorbeeld:

• Is het lettertype leesbaar genoeg?
• Zijn knoppen of kleuren in je e-book of website logisch en duidelijk?
• Worden afbeeldingen goed beschreven (voorleesbaar)?

2. Houd rekening met kleuren en contrast

Voor mensen met kleurenblindheid of contrastproblemen kan het lastig zijn om teksten te lezen als er te weinig verschil zit tussen tekst en achtergrond.
Daarom is het belangrijk om:

• Donkere tekst op een lichte achtergrond te gebruiken (of andersom)
• Kleuren te combineren met vormen of symbolen (zoals in bordspellen)
• Niet alleen op kleur te vertrouwen (bijv. “klik op de groene knop”)

3. Let op het lettertype

Lettertypes maken een enorm verschil in leesbaarheid. Let op:

• Gebruik een duidelijk lettertype, met onderscheid tussen letters zoals i/l of o/0
• Vermijd scriptachtige of speelse fonts voor grote lappen tekst
• Gebruik eventueel een speciaal dyslexie-lettertype (zoals DyslexieFont of OpenDyslexic)

4. Denk aan de opmaak

Voor mensen met een visuele beperking of concentratieproblemen is overzicht belangrijk.
Zorg dus voor:

• Genoeg witruimte rondom tekstblokken
• Korte alinea’s en veel tussenkopjes
• Duidelijke hiërarchie in koppen en titels (gebruik dus echt h1, h2 enz.)

5. Maak je e-book écht e-boekvriendelijk

Een goed e-book is herschikbaar en past zich aan aan de instellingen van de lezer:

• Grootte van het lettertype instelbaar
• Lettertype instelbaar (eventueel dyslexievriendelijk)
• Contrast-instellingen mogelijk (donkere modus, sepia-modus, etc.)

Let op: dit werkt alleen als je e-book in het juiste formaat (zoals ePub met herschikbare indeling) is opgemaakt. Een vast PDF-bestand is meestal niet voldoende.

6. Gebruik een screenreader of audio app

Laat jouw e-book of pdf eens voorlezen met een screenreader (zoals VoiceOver of NVDA).
Luister of alles in de juiste volgorde wordt voorgelezen. Let op:

• Afbeeldingen? Voeg een beschrijving toe (alt-tekst)
• Bestandsnamen? Geef ze betekenisvolle namen, zoals “boekcover_hoofdstuk1.pdf”

7. Vergeet je website niet

Ook jouw verkoopplatform of auteurssite moet toegankelijk zijn:

• Kan de site volledig met toetsenbord bediend worden?
• Zijn knoppen en formulieren logisch gelabeld?
• Is de navigatie duidelijk en consistent?

Ook hier geldt: test het zelf eens zonder muis of met je ogen dicht, of laat iemand met ervaring je site beoordelen.

8. Maak het ook visueel toegankelijk

Als je grafieken gebruikt, leg ze dan uit.
Niet iedereen kan de kleuren of lijnen goed onderscheiden. Voeg dus ook tekst of patronen toe om verschillen te benadrukken.

9. Overweeg alternatieve versies

Heb je het budget? Overweeg dan om twee versies uit te geven:

• Een reguliere versie
• Een dyslexievriendelijke versie (bijv. met speciaal lettertype)

Voor e-books is dit makkelijker en goedkoper dan voor geprinte boeken. Maar zeker bij bijvoorbeeld jeugdboeken of lesmateriaal kan het enorm waardevol zijn.

Wetgeving vanaf 2025

Vanaf 2025 komt er in de EU een wet die verplicht dat digitale publicaties (zoals e-books) toegankelijk moeten zijn voor mensen met een beperking.
Vooruitdenken loont dus! Niet alleen om aan de regels te voldoen, maar ook om meer lezers te bereiken.

Tot slot: test, test, test!

Onze belangrijkste tip? Test je uitgave.

• Laat een screenreader je tekst voorlezen
• Check hoe je boek er uitziet op zwart-wit e-readers
• Laat mensen met een beperking feedback geven

Het hoeft niet perfect. Maar elk klein stapje richting toegankelijkheid maakt een groot verschil voor jouw lezer.

Meer leren?

Bekijk zeker eens inclusiefpubliceren.nl.
Daar vind je gratis gidsen en checklists voor schrijvers, ontwerpers en uitgevers. Echt een aanrader!

Maak je boek toegankelijk voor iedereen

Inclusief publiceren is niet ingewikkeld, maar vereist wél bewustzijn.
Denk aan kleurgebruik, lettertypes, opmaak en digitale instellingen. Door met een kleine extra stap jouw boek aan te passen, vergroot je je bereik én maak je impact.

Dus: wil je dat jouw verhaal door zoveel mogelijk mensen gelezen wordt? Zorg dan dat het ook door zoveel mogelijk mensen kán worden gelezen.

Ga vandaag nog aan de slag. Bekijk jouw manuscript of e-book en stel jezelf één simpele vraag: “Kan iedereen dit lezen?”
Zo niet? Pas het aan. Of begin gewoon bij één van de tips uit dit artikel.

Veel succes en schrijf ze!